Choroba alkoholowa medyczne aspekty
MEDYCZNY ASPEKT CHOROBY ALKOHOLOWEJ
Choroba alkoholowa została sklasyfikowana i opisana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). W medycynie przystępując do omawiania choroby posługujemy się schematem zawierającym kilka standartowych punktów.
Omówimy naszą chorobę według tych punktów.
Chińskie przysłowie – najpierw człowiek sięga po kieliszek, potem kieliszek sięga po butelkę,
a potem butelka sięga po człowieka.
Etymologia – nazewnictwo, czyli określenie choroby alkoholowej.
Jak wiadomo alkohol jest najstarszą używką świata i chyba najpowszechniejszą na przestrzeni dziejów ludzkości. Przez wiele lat, a w Polsce jeszcze do chwili obecnej, nadmierne spożywanie alkoholu rozważane było w kategoriach moralnych i uważane było za zwykły brak silnej woli. W 1939 roku w USA została wydana Wielka Księga Anonimowych Alkoholików i wtedy zainteresowano się tym zagadnieniem od strony naukowej. Wkrótce potem powstał Ośrodek Badań nad Alkoholem przy Uniwersytecie w Yale, a w 1941 roku ukazała się książka E. Jelinka „Koncepcja alkoholizmu jako choroby”. Dalsze badania nad alkoholizmem doprowadziły do tego, że w 1956 roku został on wpisany przez WHO na listę chorób, jako choroba alkoholowa. Fakt ten spowodował zmianę podejścia do osób uzależnionych
z pogardliwego, pełnego obrzydzenia na pełne troski zainteresowanie ofiarami niezawinionej choroby. Tak było w USA, u nas w Polsce jeszcze do tego długa droga…
Czy alkoholizm to rzeczywiście choroba?
Jakby nie nazywać i traktować alkoholizmu, jest to raczej stan, w którym znajduje się organizm, niż choroba w pełnym znaczeniu tego słowa. Dla przykładu: grypa i angina po ostrej fazie przechodzą
i organizm wraca do równowagi. Cukrzyca jest stanem, w którym dzięki lekom można utrzymać poziom cukru w granicach normy, ale wyleczyć jej nie można i trzeba z nią żyć. Nieprzestrzeganie zasad żywieniowych i leczenia farmakologicznego powoduje rozwój choroby, natomiast stosowanie pewnego reżimu powoduje, że skutki tego stanu nie pogłębiają się. Podobnie jest z uzależnieniem od alkoholu. Różnica jest taka, że w przypadku cukrzycy i wielu innych stanów chorobowych znamy przyczyny – defekty metaboliczne, enzymatyczne – natomiast w przypadku alkoholizmu nie.
2. Epidemiologia – czyli występowanie choroby alkoholowej
Trudno jest określić liczbę ludzi będących uzależnionymi od alkoholu z tej prostej przyczyny – jak wiemy sami, niewielu alkoholików się do choroby alkoholowej. Poza tym prowadzenie badań statystycznych jest dość drogie i w chwili obecnej brak na nie funduszy. Ocenia się, że w Polsce pije szkodliwie – ok. 5 milionów ludzi, a uzależnionych jest na pewno ponad milion. Leczy się niewielki odsetek…
Przykładowo w oddziałach leczenia odwykowego w Warszawie jest dużo mniej leczących się kobiet niż mężczyzn. Wśród kobiet jest więcej abstynentek, mniej pijących i mniej uzależnionych. Ale liczba ich wzrasta gwałtownie. Niepokojąco też rośnie spożycie alkoholu przez dziewczęta.
Ocenia się, że co 4 osoba w Polsce ma kogoś w najbliższym otoczeniu z problemem alkoholowym. Z alkoholizmem wiąże się również przestępczość. Ponad 50% czynów przeciwko życiu i zdrowiu odbywa się pod wpływem alkoholu. Prawie 50% wypadków drogowych jest spowodowanych przez osoby nietrzeźwe.
3. Etiologia – czyli choroba alkoholowe jej pochodzenie i przyczyny,
Kto i dlaczego choruje, czy też popada w uzależnienie od alkoholu?
Jest to pytanie interesujące z medycznego aspektu widzenia. Odrzucone ono zostało przez wspólnotę AA gdzie ludzie zamiast zastanawiać się dlaczego piją, starają się znaleźć sposób na to, żeby nie pić – po prostu nie pić. Trochę więcej mówi się na ten temat na psychoterapii indywidualnej i grupowej. Choroba alkoholowa jest uważana często za wtórną do innego problemu.
Co sprawia, że alkohol u jednych powoduje uzależnienie, a inni spożywają go w sposób kontrolowany? Badania prowadzone współcześnie napotykają na coraz to nowsze odkrycia, wyjaśnianiu tej zagadki. Jednak, na razie nie wiadomo dokładnie dlaczego jedni ludzi dotyka choroba alkoholowa. Staja się alkoholikami, a inni nie. Podłożem choroby alkoholowejmogą być czynniki psychologiczne, biologiczne (genetyczne), czy społeczne, ale nie wszystko zostało wyjaśnione do końca.
Choroba alkoholowa i czynniki psychologiczne
- Niedojrzałość emocjonalna, czyli nieprawidłowe kształtowanie się osobowości człowieka i brak korzystnych cech, zalet, wskutek uchylania się od odpowiedzialności, czy „parasola ochronnego”.
- Mała odporność na stres, kłopoty i niepowodzenia.
- Trudności w wyrażaniu uczuć, w komunikowaniu się z innymi ludźmi.
- Nadwrażliwość, nieśmiałość, izolowanie się od innych.
- Przekonanie o własnej niskiej wartości, ale też czasami przesadne poczucie wielkości.
Choroba alkoholowa i czynniki biologiczne
Czy alkoholizm jest dziedziczny? Nie – dziedziczone są jedynie predyspozycje do uzależnienia, które mogą w odpowiednich warunkach doprowadzić do nałogu.
- odkryto enzym — nazwany P-450, który w wątrobie alkoholika wytwarzany jest w zdecydowanie większej ilości, niż w wątrobie niealkoholików. Zwiększona produkcja tego enzymu powoduje, że aldehyd octowy w dużej ilości gromadzi się w organizmie. Badający ten problem uważają, że właśnie gromadzący się aldehyd powoduje efekt uzależnienia od alkoholu.
- drugim dowodem dziedziczenia skłonności do alkoholizmu jest występowanie u alkoholików pewnego rodzaju fal mózgowych nazwanych P3, pochodzących z podwzgórza, a więc miejsca odpowiedzialnego za pamięć i emocje. Okazuje się, że alkoholicy nie mają ich wcale lub bardzo niewiele. Mało tego, badanie dzieci alkoholików, które nigdy, nawet w łonie matki, nie zetknęły się z alkoholem wykazało deficyt tych fal. Potwierdza to obserwacje, które zanim te badania wykonano, wskazywały, że dzieci alkoholików stają się alkoholikami 4 razy częściej, niż dzieci niealkoholików.
- powszechnie wiadomo, że różne osoby różnie reagują na alkohol. Jedni mogą wypić dużo i nie mają kaca, a innym wystarczy niewielka ilość alkoholu, aby bardzo cierpieć następnego dnia. Jednym z elementów odpowiedzialnych za taki stan rzeczy jest przemiana alkoholu w organizmie
i wydalanie jego produktów rozpadu. A więc enzymy – u jednego człowieka wątroba jest zaprogramowana do sprawnego procesu spalania alkoholu, ale nie jest wystarczająco sprawny system wydalania, czyli toksyczne związki krążą dłużej w organizmie. Dla tych ludzi alkohol nie jest nagrodą i jest mało prawdopodobne, aby pili oni w sposób niekontrolowany. Bardziej wydolny mechanizm spalania alkoholu prowokuje jednak do tego, aby więcej go wypić, żeby się upić. - wyniki niektórych badań wskazują, że podłożem uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych jest wpływ tych środków na komunikację komórek nerwowych w mózgu i na poziom związków które w tych procesach pośredniczą – tzw. neuroprzekaźników. W latach 70 odkryto tzw. endorfiny, czyli własne wewnętrzne opiaty mózgu. Im więcej endorfin tym przyjemniej. Korzystna jest więc duża ilość endorfin w organizmie. Co się dzieje, gdy ktoś rodzi się z ich niedoborem? Szuka zastępstwa i znajduje alkohol, leki albo narkotyki.
- stwierdzono, że ludzie którzy mają „mocną głowę” (mogą wypić więcej alkoholu niż inni, zanim osiągną stan upojenia) – łatwiej wpadaj w alkoholizm. Odpowiedzialny za to jest związek o nazwie adenozyna, który działa między innymi jako środek uspakajający i hamujący komunikację miedzy komórkami nerwowymi w tej części mózgu, która jest odpowiedzialna za uzależnienia. Pod wpływem alkoholu rośnie stężenie adenozyny w mózgu, oraz zwiększa się apetyt i podwyższa tolerancja na alkohol.
- stężenie dopaminy i serotoniny ma bezpośredni związek z odczuwaniem łaknienia. Dopamina motywuje do działania, do zaspakajania, natomiast serotonina powoduje odczuwanie nasycenia
i zatrzymanie działania. Gdy dopamina i serotonina uzupełniają się wzajemnie, człowiek kontroluje swoje zachowania, ale gdy ma niedobór serotoniny nie może się zatrzymać i traci kontrolę…
Te wszystkie rzeczy są zapisane w kodzie genetycznym człowieka. W związku z tym alkoholik jest tak samo winien swojemu uzależnieniu jak cukrzyk temu, że ma cukrzycę. Jeżeli cukrzyk potrzebuje insuliny do tego żeby żyć, to dlaczego alkoholik, czy narkoman nie ma potrzebować swojego brakującego „enzymu”?
Choroba alkoholowa i czynniki społeczne
- Wychowanie, czy przebywanie w środowisku osób pijących dużo, nadmiernie.
- Czynniki kulturowe, tradycje np. strzemienny, karniak, tolerancja dla pijanych.
- Sytuacje podwyższonego ryzyka np. stresująca, czy wyczerpująca praca.
- Łatwa dostępność do alkoholu (szczególnie atrakcyjna dla młodych ludzi).
4. Patofizjologia – to co dzieje się pod wpływem choroby alkoholowej
Kilka słów na temat alkoholu – wzór chemiczny – C2H5OH – nazywany popularnie zwykłym alkoholem, alkoholem etylowym, etanolem, spirytusem. W czystej odmianie – nie istnieje absolutny alkohol, czyli 100% ze względu na wiązanie wody, w związku z czym najczystsza postać jaką uzyskano zawiera ok. 99,9% etanolu.
Najpowszechniej występuje w stężeniu 95%, a spożywany jest
w stężeniach od 0,5% tzw. piwo bezalkoholowe do 95%. Alkohol podany doustnie wchłania się już
w jamie ustnej przez błony śluzowe – nie wymaga trawienia – i bezpośrednio dociera do krwiobiegu,
a z krwią do wszystkich narządów ciała. Głównym miejscem działania alkoholu jest mózg i wątroba, ale o tym później.
Alkohol wchłania się w 100% przez przewód pokarmowy – głównie w jelitach, ale wchłanianie go rozpoczyna się już w jamie ustnej. Obecność alkoholu we krwi można wykryć już w 4-5 min. po spożyciu. Około 1,5 godziny po spożyciu poziom alkoholu osiąga najwyższe stężenie we krwi.
Spożywanie wody przyśpiesza jego wchłanianie, natomiast tłuste pokarmy i mleko opóźniają. Transport alkoholu w ustroju odbywa się przez osocze tj. płynną część krwi. Ok. 90% spożytego etanolu ulega przemianie, a tylko ok. 10% jest wydalane w postaci nie zmienionej z powietrzem wydychanym i przez nerki.
Droga eliminacji alkoholu z ustroju przebiega tak, jak wszystkich związków, które ulegają wchłanianiu w przewodzie pokarmowym – wiedzie przez wątrobę, w której zarówno odbywa się rozkład niektórych substancji jak i tworzenie nowych związków, a także gromadzenie rezerw energetycznych ustroju. Wszystkie te reakcje odbywają się dzięki narzędziom nazywanym enzymami, bez których reakcje te są niemożliwe. Tak też dzieje się i z alkoholem, który po dostarczeniu go do komórki wątrobowej, pod wpływem dehydrogenazy alkoholowej ulega przemianie w aldehyd octowy, a ten z kolei pod wpływem dehydrogenazy octowej ulega przemianie w mniej toksyczny produkt tj. kwas octowy. Końcowe produkty przemiany alkoholu tj. CO2 i woda powstają w innych tkankach, a głównie w nerkach i mięśniach.
Możliwości spalania alkoholu w wątrobie wynoszą 8-12 gram na godzinę (do 12 gram u mężczyzn i do 10 gram u kobiet). Równowartość 10 gram alkoholu stanowi 250 g piwa, 100 g wina i 25 g wódki.
Zatrucie etanolem następuje po jego nadmiernym spożyciu drogą pokarmową. Można orientacyjnie ustalić zależność stanu klinicznego od stężenia alkoholu we krwi:
1,0 – 1,5 promila – wyraźne objawy upojenia
1,6 – 3,0 – zaburzenia równowagi, chodu, mowa bełkotliwa, niezborność ruchów
3,0 – 4,0 – spowolnienie czynności życiowych oraz porażenie układu nerwowego – można jednak wywołać jeszcze odruchy, choćby na ból
powyżej 4,0 – głęboka narkoza bez odruchów, w czasie której może dojść do porażenia ośrodka oddechowego
Należy pamiętać, że ujemne skutki alkoholu i innych środków depresyjnie działających na osobę uzależnioną, np. leków uspakajających, nasennych, sumuje się. Reakcja na alkohol zależy również do ilości wody ustrojowej, a może bardziej od stosunku jej wagi do wagi ciała, np.
u mężczyzny 25 letniego woda stanowi 60% wagi ciała, a u kobiety 25 letniej 50%, 70 letni mężczyzna 55%, a kobieta 70 letnia 45%.
- Obraz kliniczny, czyli objawy i jak przebiega choroba alkoholowa
Jakie straty zdrowotne powoduje alkohol w ustroju? Powszechnie uważa się, że alkohol najbardziej uszkadza wątrobę i mózg. Tak jest w istocie, ale są to narządy pewnych układów (nerwowego i trawiennego) i jako takie ich niedomaganie powoduje zaburzenia tych układów,
a w konsekwencji całego ustroju. Jakie układy i narządy niszczy alkohol ?
Układ nerwowy a choroba alkoholowa
- delirium tremens, ostre majaczenie alkoholowe (biała gorączka) – halucynacje wzrokowe
i dotykowe - halucynoza alkoholowa Wernickiego – trwa długo i dotyczy głównie halucynacji słuchowych
- obłęd alkoholowy (paranoja) – urojenia, szczególnie na tle erotycznym lub prześladowczym
- psychoza Korsakowa – zaburzenia pamięci świeżej (zapamiętywanie i przypominanie), oraz konfabulacje, czyli zmyślone wydarzenia wypełniające luki pamięciowe
- otępienie alkoholowe – zaburzenia intelektu, myślenia, pamięci, uczuciowości, wrażliwości
- padaczka alkoholowa – napady drgawek, w związku z tym urazy głowy do śmiertelnych włącznie
- alkoholowy zanik móżdżku i mózgu – rozwija się ostro nawet po okresie abstynencji, w związku
z czym, wśród przyczyn bierze się pod uwagę zaburzenia komórek nerwowych nastawionych na dawki alkoholu - zapalenie wielonerwowe (polineuropatia) – rozwija się powoli – najpierw zaburzenia czucia, nerwobóle, osłabienia, brak odruchów, nogi jak z „waty”, brak apetytu, zaparcia, to prowadzi do występowania niedowładów, porażeń a nawet śmierci wskutek niewydolności płuc, czy wątroby
- alkoholowy zanik mięśni – myopatia alkoholowa
W zaburzeniach neurologicznych główną rolę odgrywają witaminy z grupy B, z których nie wszystkie organizm potrafi sam zsyntetyzować.
Układ pokarmowy a choroba alkoholowa
- jama ustna – pleśniawki, zaburzenia smaku i węchu
- przełyk – zapalenie, pęknięcia przełyku, żylaki, krwawienia i krwotoki czasem śmiertelne
- żołądek – choroba wrzodowa, krwawienia, zaburzenia wchłaniania np. witaminy B12 prowadzące do anemii, podrażnienie chemiczne
- jelita – zaburzenia wchłaniania niezbędnych substancji odżywczych, zaburzenia ekosystemu doprowadzające do wchłaniania bakterii i ich toksyn
- wątroba – stłuszczenie, zapalenie, zwłóknienie, marskość (u kobiet alkoholiczek ryzyko marskości wątroby występuje 2-krotnie częściej, niż u mężczyzn), powikłaniami marskości wątroby są żylaki przełyku i odbytu, żółtaczka, wodobrzusze, śpiączka wątrobowa, śmierć
- trzustka – ostra martwica trzustki – „samostrawienie” prowadzące do śmierci
Układ krążenia a choroba alkoholowa
- nadciśnienie,
- zaburzenia czynności serca – tzw. arytmia
- zmiany niedokrwienne na skutek porażenia naczyń krwionośnych
- zmiany zabarwienia skóry
- zawał mięśnia sercowego
- udar mózgu
- wylew
Układ moczowo-płciowy a choroba alkoholowa
- uszkodzenie nerek
- podrażnienie dolnych dróg moczowych
- niemoc płciowa – impotencja
Układ odpornościowy (immunologiczny) a choroba alkoholowa
- osłabienie odporności organizmu, w związku z czym zwiększona podatność na zachorowania na choroby zakaźne – żółtaczka, AIDS, choroby przenoszone drogą płciową (nie tylko z powodu osłabienia odporności !!!)
- awitaminoza – aby być zdrowym należy przyjmować ok. 15 witamin, 10 aminokwasów, 15 – 20 pierwiastków śladowych oraz kwasów tłuszczowych – łącznie ok. 40 substancji
Przyczynami awitaminozy są: niedożywienie, głodowanie
zwiększone zapotrzebowanie na w/w substancje – wysiłek fizyczny,
zaburzenia wchłaniania
U alkoholików często występują wszystkie trzy elementy.
- Rokowanie zarówno co do wyleczenia jak i życia z chorobą alkoholową
Gdy człowiek, pije rokowanie w alkoholiźmie jest złe i zawsze prowadzi do strat zdrowotnych. Liczby zgonów z powodu alkoholizmu nie sposób ustalić, bo ogromna większość ich jest maskowana. Np. liczba zgonów z powodu marskości wątroby, urazów i wypadków czy z powodu zamarznięć.
Leczenie choroby alkoholowej
- metody farmakologiczne mające na celu wypracowanie odruchu niechęci do alkoholu na podstawie przykrych doznań po spożyciu alkoholu. Metody te są nieskuteczne i niebezpieczne (Anticol, Esperal, Apomorfina);
- hipnoza, akupunktura – nie skuteczne;
- psychoterapia indywidualna i grupowa – jedyna skuteczna metoda według Światowej Organizacji Zdrowia.
Choroba alkoholowa medyczne aspekty Read More »
