MECHANIZMY OBRONNE W UZALEŻNIENIU – mechanizm iluzji i zaprzeczeń
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń. Co to znaczy?
W miarę wzrostu spożycia alkoholu czy narkotyków człowiek uzależniony przybiera coraz bardziej obronne i konfliktowe postawy. Te systemy obronne zniekształcają obraz rzeczywistości, bądź powodują powstawanie w umyśle uzależnionego różnych myśli i treści nie mających odbicia w faktach.
Jest oczywiste, że mechanizmy obronne działają na szkodę zdrowia osoby uzależnionej. Coraz silniej rozbudowywane, oddzielają człowieka od destrukcyjnych informacji, które mogłyby przeszkadzać w piciu, lub braniu. Człowiek uzależniony, nie zdaje sobie sprawy ze spustoszeń, które nałóg robi w jego życiu, nie widzi konsekwencji swego picia, czy brania za sprawą tych nieświadomych mechanizmów.
Alkoholik pijąc alkohol ponosi coraz większe straty, obejmujące coraz więcej sfer jego życia.
Nieraz zaniepokojony taką sytuacją postanawia „coś z tym zrobić” i podejmuje próby abstynencji lub ograniczenia picia. Mimo, że sam nieraz uznaje abstynencję jako dobry dla siebie czas, wraca jednak do picia. Często nawet ma poczucie, że robi to jakby wbrew sobie. Żeby to zrozumieć, należy przyjrzeć się temu co dzieje się w psychice osoby uzależnionej, w związku z piciem alkoholu, czy braniem narkotyków.
Psychika człowieka w uproszczeniu to jego emocje (uczucia), myśli i jego „ja” (wiedza o sobie, kim jestem? co jest dla mnie ważne?). We wszystkich tych sferach w miarę regularnego picia, czy brania coraz silniej działają nieświadome mechanizmy tworzące uzależnienie.
Spróbujmy przyjrzeć się tym mechanizmom. Na początek spójrzmy na mechanizm iluzji i zaprzeczeń:
Jest to sposób myślenia zdominowany przez obronę przed treściami zagrażającymi kontynuacji picia lub brania i budowanie wizji życia z alkoholem, czy narkotykami
Mechanizm iluzji i zaprzeczeń czyli różnorodne formy samooszukiwania działają przeważnie w sposób nieuświadamiany przez człowieka uzależnionego, który nie jest w stanie stwierdzić co jest prawdą a co fałszem w sprawie jego picia, brania i konsekwencji. Im bardziej choroba jest zaawansowana, tym mocniejsza jest obrona przed uświadomieniem sobie faktu uzależnienia.
Gdyby system iluzji i zaprzeczeń nie działał, życie byłoby nie do zniesienia z powodu cierpienia, wstydu i wyrzutów sumienia.
Poniżej, wymieniono poszczególne formy tego mechanizmu. Spróbuj, zobaczyć jak u Ciebie działa mechanizm iluzji i zaprzeczeń:
Zaznacz element mechanizmu iluzji i zaprzeczeń/mechanizmy, z których najczęściej korzystasz czy korzystałaś/korzystałeś. Wpisz przykłady sytuacji, w których je rozpoznajesz:
- Zaprzeczanie –uporczywe twierdzenie, że nie istnieje problem picia/brania mimo oczywistych strati konsekwencji oraz dowodów, które widoczne są dla otoczenia;Twój przykłada sytuacji, w której zaprzeczałaś/zaprzeczałeś: ……………………………………………………………………………
- Minimalizowanie/bagatelizowanie – zmniejszanie i pomniejszanie rozmiaru problemu, nie dostrzeganie takim jakim jest. Opisuje się go wtedy: „zdarzyło mi się”, „czasami, trochę …”, „ja tylko piwko/winko wypiłem/wypiłam…”, „tak, ja piję, ale inni piją więcej ode mnie. Ja dużo mniej.”, „cóż to za problem?”, „piję/biorę za swoje”, „nikomu nie robię tym krzywdy”;
Twój przykłada sytuacji, w której minimalizowałaś , – eś/bagatelizowałaś, -eś: ………………………………………………..
Obwinianie – czyli zwalnianie się ze swojej odpowiedzialności za zachowanie i działania. „To nie ja, to on, ona lub oni”, piję/biorę/gram, bo żona, bo mąż, bo szef…, bo ustrój…, gdyż, nie mam pracy…, bo mam pracę…, „piję/biorę przez żonę/męża/partnera/partnerkę…”, „w takiej pracy każdy by pił/brał…” „gram bo…”;
Twój przykłada sytuacji, w której obwiniałaś/obwiniałeś: ……………………………………………………………………………
Racjonalizacja to najczęściej używany element mechanizmu Iluzji i Zaprzeczeń przez uzależnionego.
- Racjonalizacja – budowanie sobie alibi do picia/brania/grania, usprawiedliwianie i wyjaśnianie swoich zachowań typu: „nie wypadało odmówić, bo to była szczególna okazja” oraz przedstawianie złudnychi fikcyjnych wyjaśnień przyczyn napicia się, wzięcia, czy zagrania: „musiałem wypić, bo inaczej bym tego nie załatwił”, „musiałem wziąć, żeby się „obudzić”, „jakoś tak wyszło, że napiłem/napiłam się, wziąłem/wzięłam, zagrałem/zagrałam”;
- Twój przykłada racjonalizowania: ……………………………………………………………………………………………………………………
intelektualizowanie – służy przede wszystkim, by uniknąć konkretnej i osobistej świadomości własnego problemu. Polega na uogólnianiu, spekulacji intelektualnej, analizie teoretycznej. Przytaczaniu badań, statystyk. Uogólnianie i rozmywanie problemu;
Twój przykłada sytuacji, w której intelektualizowałaś/intelektualizowałeś: ………………………………………………………
Odwracanie uwagi – polega głównie na zajmowaniu się innymi nie sobą np.: innymi uczestnikami grupy, sąsiadem, kolegą lub koleżanką z pracy, kimś z rodziny, żoną/mężem, partnerką/partnerem. Polega również na zmianie tematu, unikanie tematów zagrażających piciu/braniu lub dotyczących zachowań związanych z piciem czy braniem;
Twój przykłada sytuacji, w której odwracałaś/odwracałeś uwagę: …………………………………………………………………..
Fantazjowanie – nierealne wyobrażenia na temat picia/brania: „mogę przestać pić/brać, kiedy zechcę”, „jedno piwo mi nie zaszkodzi”;
Twój przykłada sytuacji, w której fantazjowałaś/fantazjowałeś: …………………………………………………………………….
Koloryzowanie wspomnień– polega głównie na mówieniu o minionych wydarzeniach z perspektywy samych „korzyści”, „przyjemności” pomijając straty;
Twój przykład koloryzowania wspomnień: …………………………………………………….………………………………………………
Marzeniowe planowanie/iluzja – tworzenie naiwnych, nierealistycznych wizji swojej przyszłości w oderwaniu od realnych możliwości oraz poprzestanie na przyjemnych doznaniach towarzyszących tym marzeniom. Nie są one realizowane poprzez działanie. Przykłady marzeniowego planowania są następujące: „moje problemy się rozwiążą, gdy wyjadę do Kanady”, „przestanę pić, gdy się ożenię”;
Twój przykład marzeniowego planowania: ……………………………………………………….………………………………………………
Wrogość – wpadanie w złość i irytację, gdy ktoś porusza temat Twoich zachowań związanych z piciem/braniem;
Twój przykłada wrogości: …………………………………………………………………………………………………………………………………
