Poczucie winy towarzyszy, lub towarzyszyło każdemu z nas.

„Poczucie winy jest złym uczuciem. Trzeba go unikać jak samego diabła. Kiedy czujesz się winny, to nienawidzisz nie swoje grzechy lecz samego siebie.”

Antony deMello – „Minuta mądrości”

„Poczucie winy jest pasożytem, robalem, który rośnie i rośnie karmiąc się każdą sekundą ulotnej radości.

Kiedy się śmiejesz, wymierza cios. Kiedy zachwycasz się pięknem, okazujesz czułość, doświadczasz radości – kłuje cię. Przypomina ci, że zrobiłeś coś złego i nie zasługujesz na szczęście.”

Michael Grant – „Posłaniec strachu”

Skąd się bierze poczucie winy? Jakie ma części składowe?

Gdy zestawimy je z poczuciem odpowiedzialności, to przez kontrast uda nam się lepiej zrozumieć o co w tym wszystkim chodzi. A chodzi o to, że kiedy masz poczucie winy, to:

• skupiasz się na nieprzyjemnych uczuciach
• angażujesz swoją energię w próbę radzenia sobie z tymi uczuciami
•  racjonalizujesz, usprawiedliwiasz się, użalasz nad sobą, krytycznie się oceniasz, wypierasz itp.

Jednym słowem tkwisz w miejscu i nic konstruktywnego nie robisz.

Gdy czujesz się odpowiedzialny za to co zrobiłeś, to:

• bierzesz odpowiedzialność za skutki zaistniałej sytuacji
• szukasz konstruktywnych rozwiązań
• zadośćuczyniasz

Jednym słowem uczysz się na błędach, wyciągasz wnioski na przyszłość i ruszasz do przodu. Zauważ, w jakiej energii pozostajesz, gdy masz poczucie winy a w jakiej wtedy, gdy bierzesz odpowiedzialność za to, co zrobiłeś.

Jest kolosalna różnica.

Kiedy więc odczuwasz poczucie winy możesz usprawiedliwiać się, wypierać, szukać winy w innych, Ale możesz także wziąć odpowiedzialność za to co zrobiłeś i powiedzieć: „jest mi smutno, że przyczyniłem się do twego cierpienia. Jak mogę ci to wynagrodzić? Widzisz różnicę? Czujesz ją?

Poczucie winy a uzależnienie.

Od razu można zauważyć, że poddając się poczuciu winy osoba uzależniona nie może wytrzeźwieć. Zamiast „walczyć ze sobą” i swymi emocjami warto nauczyć się akceptować i kochać samego siebie.

Ktoś, kto wciąż „walczy z piciem”, wikła się coraz bardziej w swoje uzależnienie. Dzieje się tak dlatego, że osoba taka pozostaje pod wpływem silnych emocji, które zaciemniają obraz rzeczywistości.

Człowiek miota się coraz bardziej a jego pułapka coraz bardziej się zacieśnia. W jego życiu pojawia się coraz więcej strachu. Przecież poczucie winy wiąże się z przekonaniem, że powinien zostać ukarany.

W ten sposób powstaje błędne koło: Negatywne zachowania – negatywne myślenie – poczucie winy. Te elementy napędzają się wzajemnie w umyśle człowieka i sprawiają coraz większe cierpienie.

Lee Jampolsky pisze w swojej książce „Leczenie uzależnionej osobowości” Jedno z przekonań uzależnionej osobowości mówi: nie można uciec od poczucia winy, bo przeszłość jest ciągle żywa.

Jak wpływa poczucie winy na funkcjonowanie człowieka?

 Osoba obarczona poczuciem winy, żyje w ciągłym wstydzie a to wpływa na jakość jej relacji z innymi ludźmi. Wciąż jest z siebie niezadowolona, wciąż ma niskie poczucie wartości.

Jak radzić sobie z poczuciem winy?

Louise Hay pisze w swoich książkach, że akceptacja siebie i wybaczenie sobie to filary do zbudowania poczucia własnej wartości. Wiele osób uzależnionych nie umie wybaczyć sobie tego, co zrobili w przeszłości.

Tymczasem wybaczenie jest oczyszczającym  procesem, który otwiera serce. Jak można to zrobić? Najlepiej pisemnie.

Na kartce papieru warto pisać zdanie typu: Wybaczam sobie, że źle myślałem i mówiłem o samym sobie, że nie kochałem siebie, że zrobiłem to czy tamto.

W czasie pisania takich zdań warto być świadomym swoich uczuć i emocji. Być może pojawią się łzy.

Ta sama autorka proponuje ćwiczenia, dzięki którym można nauczyć się miłości do siebie.

Stając przed lustrem i patrząc sobie w oczy warto powtarzać: kocham cię, jesteś najważniejszą osobą w moim życiu. To bardzo mądre ćwiczenie, gdyż tylko ktoś, kto umie pokochać siebie, potrafi pokochać drugą osobę.

Większość ludzi tego nie umie, bo już w dzieciństwie uczyli się tego, że za  każdy błąd musi być kara. Okazuje się, że miłości trzeba się nauczyć w życiu dorosłym. Trzeba uczyć się wewnętrznego dialogu pełnego miłości, szacunku i życzliwości. I tutaj powracamy do odpowiedzialności. Są to takie zachowania, które są ściśle związane z miłością.

Tylko ktoś, kto umie kochać siebie, jest w stanie wziąć pełną odpowiedzialność za siebie: swoje myśli i zachowania.

Temat poczucia winy, warto też omówić na psychoterapii.

ZŁOŚĆ , emocja, uczucie.

Złość jest uczuciem posiadającym bardzo duży ładunek energetyczny, w związku z tym może być przeżywane z różną intensywnością

(od poirytowania do szału). Niesie ze sobą bardzo ważne komunikaty: „jakaś moja potrzeba jest zagrożona lub niezaspokojona” lub „ktoś wkracza na moje terytorium i bez mojej zgody narusza je”. W związku z tym jest to sygnał, aby rozpoznać potrzebę, wykonać działanie w celu jej zaspokojenia lub poinformować osobę, która przekroczyła granicę o tym, że ją przekroczyła.

Złość u dziecka.

Warto też wiedzieć, że u małego dziecka złość to wyraz pierwotnej potrzeby natychmiastowej gratyfikacji w takim schemacie: „czegoś nie mam, a powinienem mieć”. Jest to postawa roszczeniowa właściwa dla tego okresu życia. Jeżeli dziecko ją wyraża, a rodzic reaguje na tę potrzebę i ją zaspokaja dziecko z czasem uczy się odraczania gratyfikacji, akceptacji i tolerancji frustracji, jak również racjonalnie podchodzi do zaspokajania swoich potrzeb. Jeżeli jednak potrzeby dziecka były regularnie lub stale frustrowane to w życiu dorosłym utrzymuje się w nim postawa roszczeniowa.

Odmienna natura złości u kobiet i mężczyzn.

Okazuje się także, że z natury kobiety i mężczyźni nieco inaczej przeżywają złość. Kobiety przygotowane są przez naturę do rozpoznawania i zaspakajania potrzeb dziecka. W związku z tym mają nadmierną tendencję do reagowania poczuciem winy na złość osób z ich otoczenia, choć nie zawsze jest to uzasadnione. Mężczyźni z natury wykorzystują złość do wywierania wpływu i kształtowania świata by zdobywać pokarm czy budować dom. W związku z tym często mają nadmierną tendencję do reakcji agresywnych.

Pochodne złości: irytacja, niechęć, zazdrość, uraza (zmrożona złość), wrogość, nienawiść, wściekłość, furia, szał. Są normalne i właściwa

ZŁOŚĆ JEST NORMALNĄ I ADEKWATNĄ REAKCJĄ W WIELU SYTUACJACH.

Złość jest bardzo potrzebna

Wzmacnia bowiem poczucie własnej wartości poprzez zaryzykowanie bycia otwartym i mówienie wprost o tym uczuciu. Jest ważnym narzędziem wytyczającym granice w relacjach z innym ludźmi. Jest ważną informacją dla innych osób o konkretnych złoszczących Cię sytuacjach.

Podobnie jest ze złością w uzależnieniu i trzeźwieniu. Różnica polega na tym, że w czynnym uzależnieniu uczucie to jest tłumione, albo wyrażane bez kontroli. A w trakcie trzeźwienia dopiero odkrywane. Dobry ośrodek terapii uzależnień w Warszawie ,to taki, który będzie wraz z pacjentem pracował nad złością.

Mówienie wprost o złości jest zdrowym uwolnieniem energii

Złość jest jednym z bardziej „nielubianych” uczuć. W związku z tym często dochodzi do jego tłumienia, niezauważania go lub zaprzeczania mu. Tłumienie tak naprawdę doprowadza do narastania intensywności złości i uświadamiania jej sobie dopiero kiedy jest już nie do opanowania. Tłumienie zużywa bardzo dużo energii. Bywa że powoduje uczucie ciągłego zmęczenia, znużenia czy znudzenia.

Czym są uczucia?

W najprostszy sposób można na to pytanie odpowiedzieć, że uczucia są przede wszystkim odpowiedzią układu nerwowego, która objawia się w jakiś sposób w ciele, na doświadczenia lub inne bodźce docierające z zewnątrz. Jednak, najistotniejszą rolę w tym procesie odgrywa mózg, który „ocenia” czy nadaje konkretne znaczenie wszystkiemu, co dociera przez wzrok, słuch i inne narządy zmysłu. Czyli, odbywa się to natychmiast i automatycznie, a efektem tego procesu jest „zakwalifikowanie” danego bodźca, sygnału, doświadczenia, jako pozytywnego, negatywnego lub neutralnego.

Przechodząc do uczuć dlatego to właśnie każda „ocena” mózgu, która jest negatywna, pozytywna czy neutralna wywołuje w nas uczucia, przyjemne, nieprzyjemne bądź neutralne.

Ważne jest jednak to, by pamiętać, że: „Myśl tylko wówczas wyzwala odpowiednie reakcje uczuciowe, jeśli jesteśmy przekonani o jej prawdziwości”. Trudnością, więc może być to, że zwykle myśleniu towarzyszy przekonanie o tym jest ono niepodważalnie słuszne. Podsumowując, wraz z tym przekonaniem myślenie przyjmowane jest bez weryfikacji i nie podlega dalszej analizie.

Co więcej, warto jednak zastanawiać się dlaczego myślę, tak jak myślę.

Upraszczając powyższy opis do pewnego schematu, innymi słowy wygląda następująco:

1. Pojawia się doświadczenie: coś widzimy, słyszymy, coś sobie przypominamy
2. Następnie dochodzi do oceny mniej lub bardziej świadomej tego doświadczenia jako relatywnie pozytywnego negatywnego lub neutralnego
3. W rezultacie, pojawiają się uczucia, takie jak na przykład: radość, smutek, złość, strach, wstyd.

Czyli

Negatywne myślenie wywołuje przede wszystkim nieprzyjemne uczucia

Pozytywne myślenie wywołuje przyjemne uczucia

Neutralne myślenie wywołuje neutralne uczucia.

W związku z tym:

Negatywne myślenie na przykład przygnębia, zasmuca, przestrasza, złości, irytuje, wpędza w poczucie winy czy krzywdy, narusza poczucie własnej wartości.

Pozytywne myślenie na przykład cieszy, raduje, podnosi na duchu, dają szansę by kochać siebie i innych, wzbudzają nadzieję, ufność, motywują do działania

Neutralne myśli wywołują spokój, równowagę

Uczucia, a emocje

Pojęcia stosowane są często zamiennie. Różnią się jednak. Najprościej można wyjaśnić to w ten sposób, że EMOCJE to ludzkie, pierwotne reakcje służące przetrwaniu, mówiące czy coś, ktoś jest przyjazny czy zagrażający. Do emocji zaliczymy więc strach, radość, gniew. Następnie UCZUCIA są stanami bardziej złożonymi i związane są z przystosowaniem człowieka do życia z innymi ludźmi. Uczucia podlegają większemu zróżnicowaniu.

PRZYKŁADOWA / POMOCNICZA LISTA UCZUĆ I STANÓW EMOCJONALNYCH :

Mechanizm dumy i kontroli dotyczy pytań : kim i jaki jestem.

Skąd się bierze mechanizm Dumy i Kontroli ? Pijąc alkohol, czy biorąc narkotyki, nie dostrzegasz tego jak bardzo zmienia się Twoja osobowość. Niektórzy uważają ,że nawet dochodzi do rozdwojenia struktury JA. Osoba uzależniona traci kontakt z samym sobą. Co raz trudniej odpowiedzieć na pytania; Jaki jestem? Kim jestem? Obraz człowieka uzależnionego jest pełen sprzeczności. Raz jest wspaniały, silny, wszystkomogący, atrakcyjny. Innymi razy, beznadziejny, bezużyteczny, zły.

Mechanizm Dumy i kontroli a tożsamość.

Alkohol, narkotyki uzależnienia behawioralne mają wpływ na spójność i poczucie tożsamośi osoby uzależnionej. W miarę postępowania uzależnienia, postępuje także zjawisko rozpraszania Ja. Możemy mówić o dezintegracji osobowości.

Poczucie wartości a rozproszenie JA

Alkoholik, narkoman czy hazardzista próbuje zrobić ze swego upadku „pomnik” . Wszystko po to, by podbudować mocno osłabione poczucie wartości. Jednocześnie stara się w ten sposób zagłuszyć poczucie winy. Oczywiście przy rosnącej tolerancji, zabiegi te pogłębiają uzależnienie.

System Dumy i kontroli a fałszywe poczucie mocy.

W związku z tym, że co raz więcej rzeczy się nie udaje w różnych sferach życia – osoba uzależniona musi opierać się zwiększającym się wpływom zewnętrznym (rodzina, terapeuta, pracodawca…). Paradoksalnie dzięki tym zabiegom może doświadczać poczucia mocy i satysfakcji. Dlatego osoba uzależniona, nie chętnie rezygnuje z używania.

Kiedy dezintegracja JA słabnie?

Dopiero poddanie się i uznanie problemu, choroby, własnego uzależnienia daje moc, poczucie tożsamości i własnej wartości. W terapii uzależnień zjawisko to nazywane jest uzananiem bezsilności wobec nałogu.

Jak działa u Ciebie mechanizm Dumy i Kontroli ? Możesz sprawdzić odpowiadając sobie na pytania:

1. Jakich doświadczałeś wartości życia pod wpływem alkoholu czy środków odurzających ,a jakich na trzeźwo? Podaj przykłady jaki/a byłeś pod wpływem, a jaki/a na trzeźwo.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

• Co myślałeś o sobie będąc pod wpływem, a co gdy byłeś w abstynencji?

…………………………………………………………………………………………………………………………………………….

• Jakich tłumaczeń używałeś/aś ,by ratować własne poczucie wartości?

……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

• Jakich używałaś/eś sposobów bronienia się przed wpływem innych osób próbujących nakłonić Cię do zmiany, czy do leczenia odwykowego ?

Warto także abyś poczytał o pozostałych mechanizmach:

Mechanizm Nałogowego Regulowania uczuć

Mechanizm Iluzji i zaprzeczeń

24 h, czyli jak wytrwać w abstynencji

Program 24 godziny, czyli myślenie „na tu i teraz”

—Program 24 godziny jest postanowieniem nie picia alkoholu w dniu dzisiejszym. Łatwiej jest nie pić jeden dzień aniżeli całe życie.
— Czasem myśl o tym, że alkoholik ma nie pić przez najbliższy miesiąc, rok, może być tak przytłaczająca, że osoba szybko się poddaje.

   „Rany, ledwo wytrzymałem kilka dni, a co dopiero całe życie. Nie dam rady”

—Program na 24 Godziny jest bardzo pomocny,  gdyż alkoholik ma na uwadze tylko dzisiejszy dzień,  nie martwi się czy jutro uda mu się utrzymać trzeźwość. — —

Alkoholik nie może obiecywać sobie,  że już nigdy się nie napije,  nie powinien też wyznaczać sobie okresów niepicia. Natomiast może mieć prawie 100% gwarancję nie napicia się w danym dniu. — —

Jak i kiedy stosować program 24 godziny.

Postanowienie to robi się rano. Przed podjęciem postanowienia osoba przypomina sobie, że jest alkoholikiem i co dla niego znaczy, że nie kontroluje swojego picia. (jeżeli ktoś codziennie rano pije kawę, to może nakleić sobie na puszcze „dziś nie piję”) —

Jeżeli w ciągu dnia pojawi się silny głód alkoholowy, to aby łatwiej go znieść,  można podzielić sobie czas na krótsze odcinki, np.  że nie napiję się w najbliższych 15 min. Jeśli nie mija, to można wyznaczyć sobie kolejny odcinek czasowy

Inne spojrzenie na program 24 h.

Właśnie dzisiaj:

• chcę spróbować przeżyć ten dzień dobrze i nie od razu załatwić w nim problemy całego mojego życia. Spróbuję przeżyć go tak, jak nie miałbym jeszcze odwagi żyć przez resztę mojego życia.chcę być szczęśliwy. Zakładam, że prawdą jest najczęściej ludzie są na tyle szczęśliwi, na ile postanowią nimi być”.
• chcę dostosować się do tego co jest, a nie próbować dostosowywać wszystko do moich własnych życzeń. Chcę sprostać mojemu losowi jakikolwiek on będzie.
• Właśnie dzisiaj chcę ćwiczyć mój umysł. Chcę poznawać rzeczy godne poznawania. Nauczyć się czegoś użytecznego. Chcę czytać coś wymagającego wysiłku, myślenia, skupienia.
• Dzisiaj chcę ćwiczyć moją wolę na trzy sposoby:

      1. zrobię coś dobrego i nie wypomnę tego ani nie pochwalę się tym

     2. dokonam co najmniej dwu rzeczy, na które zwykle nie mam ochoty    

     3. nie okażę nikomu, że moje uczucia zostały zranione

• Właśnie dzisiaj chcę mieć plan postępowania; mogę nie trzymać się go ściśle, lecz spróbuję uchronić się od pochopności
  i niezdecydowania.
• Znajdę spokojną chwilę dla siebie i spróbuję się odprężyć. Spojrzę wtedy na moje życie z lepszej perspektywy.
• Właśnie dzisiaj chcę pozbyć się obaw i cieszyć się tym co piękne. Ufam, że dając z siebie dużo światu, dużo przez to zyskuje.
• Chcę być zgodny z otoczeniem. Chcę dobrze wyglądać być odpowiednio ubrany, mówić spokojnym tonem, być uprzejmym, nie krytykować niczego, nie wyszukiwać „dziury w całym” i nie zmieniać nikogo z wyjątkiem samego siebie.

Innym polecanym przez leczenie odwykowe Warszawa programem jest Program HALT

PROGRAM HALT CZYLI JAK UTRZYMAĆ ABSTYNENCJĘ

Czym jest program HALT dla osoby uzależnionej ?

Program Halt jest programem naprawczym, który mówi: STOP! ZATRZYMAJ SIĘ! ZAJMIJ SIĘ SOBĄ! Zadbaj by nie być „zbyt” głodnym/głodną, zezłoszczonym/zezłoszczoną, osamotnionym/osamotnioną, przemęczonym/przemęczoną. Praktykowanie programu HALT zwiększa Twoje szanse na skuteczne utrzymywanie abstynencji i życie w trzeźwości. Podejmij wyzwanie i zadbaj o swój dobry stan fizyczny oraz psychiczny.

H jak hungry, czyli głodny !

1. DBAJ O TO BY BYĆ SYTYM (H). Chroń siebie przed uczuciem ssania w żołądku, odczuwaniem głodu, ponieważ naturalnie pojawi się wtedy napięcie, rozdrażnienie, złość. W przeszłości taki stan mógł wyzwalać myśl o piciu lub braniu. Pamiętaj, że regularne jedzenie zmniejsza ryzyko powrotu do picia alkoholu czy brania narkotyków. Oto kilka zaleceń, które mogą być Ci pomocne w zadbaniu o siebie:
2. W ciągu dnia spożywaj co najmniej 3 posiłki w miarę możliwości o regularnych porach;
3. Zadbaj by posiłki były urozmaicone, zawierały warzywa;
4. Unikaj nadmiaru słodyczy, kawy, mocnej herbaty;
5. Pamiętaj, że napoje energetyzujące początkowo tylko działają pobudzająco. U niektórych osób po 30 czy 60 minutach mają odwrotny efekt i obniżają nastrój powodując narastanie rozdrażnienia;
6. Pij niegazowaną wodę. Zalecane jest 30 ml na 1kg masy ciała. Woda obniża ciśnienie krwi, nawadnia nerki i mózg, wyprowadza z organizmu toksyny i inne produkty przemiany materii;

A jak Angry, czyli zły !

• ZAPRZYJAŹNIJ SIĘ ZE SWOJĄ ZŁOŚCIĄ (A) J uznaj ją, zaproś ją do siebie. Naucz się swojej złości. Naucz się jak ją przeżywać, jak ją wyrażać wprost. Zadbasz wtedy o to, by nie być zbyt zezłoszczonym/zezłoszczoną, by Twoja złość nie narastała. Oto kilka propozycji, jak sobie konstruktywnie radzić ze swoją złością:
• Porozmawiaj o złości z życzliwą dla siebie osobą;
• Pospaceruj
• Posłuchaj ulubionej muzyki;
• Poćwicz;
• Jeżeli potrzebujesz odreagować to pokrzycz sobie w ustronnym miejscu;

L jak Lonely, czyli samotny !

• BUDUJ BLISKIE, WSPIERAJĄCE RELACJE (L) poczucie osamotnienia wynika bowiem z braku bliskościz ludźmi,z poczucia porzucenia, odrzucenia. Program HALT zakłada, że przed osamotnieniem chronią relacje z rodziną, przyjaciółmi, grupą terapeutyczną, terapeutą, innymi osobami zmieniającymi się;

T jak Tired, czyli zmęczony !

• DOSTOSUJ POZIOM AKTYWNOŚCI DO SWOICH MOŻLIWOŚCI (T), żeby nie być zbyt przemęczonym. Sprawdź czy po zaprzestaniu picia i brania powstałej „pustki” nie wypełniasz nadmierną pracą lub inną aktywnością? Sprawdź czy po zaprzestaniu picia czy brania nie towarzyszy Ci potrzeba, aby „szybko nadrobić zaległości” czy na przykład: „nadrobić stracony czas”? Pamiętaj również, że picie alkoholu czy branie narkotyków zmniejsza odczuwanie przemęczenia tworząc w rezultacie, iluzję własnych możliwości, zwiększa chęć działania doprowadzając do przemęczenia lub całkowitego wyczerpania. Pamiętaj również, że brak snu, nieregularny sen to narastające zmęczenie, które zagraża skutecznemu utrzymywaniu abstynencji i życiu w trzeźwości.

Program HALT czyli po polsku STOP

S jak SPOKÓJ, T jak TOWARZYSTWO, O jak ODPOCZYNEK i P jak POŻYWIENIE.

Oprócz Programu HALT równie skutecznym jest program 24 godziny

POTRZEBY

Co to są POTRZEBY?

Wg. H. Murraya: „Potrzeba jest produktem relacji pomiędzy człowiekiem i środowiskiem”. Potrzeby mają charakter motywacji homeostatycznej czyli niezaspokojenie potrzeb rodzi napięcie, które skłania do poszukiwania sposobu na jego rozładowanie i tym samym powrót do stanu równowagi. Homeostaza w tym kontekście rozumiana jest jako stan równowagi.

Jaki jest związek między potrzebą, a uzależnieniem?

Niezaspokojenie potrzeb rodzi napięcie, a do zniwelowania napięcia wykorzystywana była używka (alkohol, narkotyki, nałogowe zachowanie). Jest to niekonstruktywny sposób radzenia sobie tylko i wyłącznie z napięciem, który nie daje tak naprawdę szansy na zaspokojenie potrzeby. Zatrzymuje rozwój, który może towarzyszyć działaniom zmierzającym do zaspokojenia potrzeby.

„POTRZEBY (…) wybiegają ku przyszłości. Nie są tylko odpowiedzią na impulsy, ale są napięciem motywacyjny, które ma na celu ukształtowanie pewnej wizji przyszłości”. Dają szansę na wzrost i zmianę.

Jakie mamy potrzeby?

Jako ludzie z natury mamy wiele różnych potrzeb. Na przestrzeni wieków rozumienie potrzeb zmieniało się. W tym miejscu proponuję dwie najbardziej użyteczne klasyfikacje. Pierwszą z nich zaproponowali współpracownicy i kontynuatorzy myśli H. Murraya. Wyróżniają 15 następujących potrzeb:

1. osiągnięć – motywująca do działań trudnych, ambitnych społecznie prestiżowych, wywołuje uczucie dumy;
2. Pdominacji – objawia się w chęci stawania na czele grupy, przewodzenia innym, w odporności na krytykę i skłonności do wpływania na innych;
3. wytrwałości – czyli chęć kontynuacji rozpoczętych działań, sumienność, powaga;
4. porządku – motywuje do bycia zdyscyplinowanym, kontrolującym siebie;
5. zrozumienia siebie i innych – skłania do bycia spostrzegawczym w stosunku do siebie i innych;
6. opiekowania się – czyli wrażliwość, życzliwość w stosunku do innych ludzi;
7. afiliacji – czyli potrzeba wyrażająca się w dążeniu do bycia razem z innymi ludźmi;
8. kontaktów heteroseksualnych – wyrażająca się w serdeczności, energii i aktywności;
9. ujawniania się (nazwana też potrzebą ekshibicjonizmu psychicznego) czyli skłonności do egocentryzmu i skupiania uwagi otoczenia na sobie;
10. autonomii – motywująca do indywidualizmu, asertywności i skupiania się na swoich potrzebach;
11. agresji – a więc impulsywności i reagowania gniewem;
12. zmian – motywuje do podejmowania nowych doświadczeń, bycia spontanicznym;
13. doznawania opieki i wsparcia – potrzeba szukania wsparcia u innych oraz zdolność do poczucia własnej słabości i uznania jej w sobie;
14. Potrzeba poniżania się – która oznacza doznawanie poczucia winy, dostosowywania się do innych za wszelką cenę;
15. Potrzeba podporządkowywania się – czyli ustępliwość i konformizm;

Drugą klasyfikacją, jaką chciałabym zaproponować do rozważenia jest klasyfikacja oparta o teorię hierarchii potrzeb Abrahama Maslow. Teoria hierarchii potrzeb wprowadza pewien porządek w myśleniu o potrzebach. Graficznie ma kształt piramidy:

Piramida potrzeb, a uzależnienie.

Uzależnienie narusza podstawę piramidy, co docelowo może spowodować jej zniszczenie.

Warto również pamiętać, że zadbanie o podstawę daje szansę na stabilne budowanie/odbudowywanie wyższych pięter piramidy, ale przede wszystkim jest gwarancją skutecznego utrzymywania abstynencji.

PROGRAM HALT jako program naprawczy podstawy piramidy:

ZATRZYMAJ SIĘ! SPRAWDŹ CZY NIE JESTEŚ ZBYT:

– GŁODNY (HUNGRY)

– ZEZŁOSZCZONY (ANGRY)

– SAMOTNY (LONLY)

– ZMĘCZONY (TIRED)

Jeżeli stwierdzisz, że jesteć zbyt głodny zadbaj o to aby się nasycić. Gdy jesteś zbyt zezłoszczony porozmawija z kimś o tym idź na spacer, odpręż się poćwicz. Jeśli jesteś zbyt samotny spotkaj się z kimś bliskim, ważnym, porozmawiaj o swoich potrzebach. Jeżeli jesteś zbyt zmęczony zastanów się czy masz dostosowany poziom aktywności do swoich możliwości? Jak wygląda Twój sen? W jaki sposób regenerujesz się

Rezalizacja PROGRAMU HALT pomoże Ci utrzymać dobry stan fizyczny i psychiczny. Chroni Cię przed frustracją, napięciem i powrotem do picia/brania/grania.

[i] Materiał przygotowany na podstawie materiałów własnych oraz artykułu M. Kaczmarek: „Napęd na wiele kół”, Poradnik Psychologiczny „Ja, my, oni”, Polityka, tom. 29, 1/2018, str. 9-12 oraz K. Tucholska: „Ku człowieczeństwu”, Poradnik Psychologiczny „Ja, my, oni”, Polityka, tom. 29, 1/2018, str. 13.

DECYZJE POZORNIE NIEISTOTNE W UZALEŻNIENIU I TRZEŹWIENIU

Decyzje pozornie nieistotne to wszystkie wydawałoby się nieważne z pozoru decyzje przybliżające do picia czy brania. Nie zawierają one bezpośredniego wyboru: „pić czy nie pić”, „brać czy nie brać”.

Mogą jednak niepostrzeżenie przybliżać do takiego wyboru. Zwracam uwagę w tym kierunku, ponieważ decyzje pozornie nieistotne wiążą się z wieloma zwykłymi wyborami dokonywanymi niemalże każdego dnia, a które właśnie pozornie nie mają nic wspólnego z piciem czy braniem. Docelowo jednak szereg pozornie nieistotnych decyzji może doprowadzić do picia czy brania.

Dlaczego decyzje pozornie nieistotne mogą prowadzić do picia i brania.

Temat ten wynika z doświadczeń wielu osób, które mają w swoich doświadczeniach powrót do picia lub brania. Osoby te, po fakcie, w trakcie leczenia odwykowego, mówiły o szeregu zdarzeń i decyzji właśnie, które doprowadziły je do picia czy brania. W związku z tym przez zapoznanie Cię z tym tematem chciałabym Cię zmotywować do zadbania

o siebie poprzez bardziej wnikliwe rozpoznawanie swoich decyzji, byś oszczędził/oszczędziła sobie doświadczenia jakim jest powrót do picia czy brania.

Co zrobić aby decyzje nie były zagrożeniem dla Twojej abstynencji?

Jeżeli masz do podjęcia decyzję przemyśl dokładnie swój wybór tak, by przewidzieć jego konsekwencje, wytrwać w trzeźwości

i ustrzec się przed ewentualnym niebezpieczeństwem.

Zachęcam Cię również do tego byś wybierał/wybierała dla siebie rozwiązania jak najmniej ryzykowne.

Jeżeli jednak z jakiś swoich względów zdecydujesz się wybrać bardzo ryzykowne rozwiązanie czyli zagrażające Twojej abstynencji zadbaj o plan awaryjny.

Ważne jest, abyś wiedział/wiedziała, że rozpoznawanie decyzji pozornie nieistotnych ułatwi Ci podjęcie działań, które pozwolą uniknąć sytuacji zagrożenia. O wiele łatwiej jest bowiem zatrzymać siebie dużo wcześniej niż będąc już bezpośrednio w sytuacji zagrożenia.

Co jeszcze możesz dla siebie zrobić?

Kiedy podejmujesz jakąkolwiek decyzję nawet pozornie nieistotną:

• Zatrzymaj się i rozważ jaki masz wybór czy jakie masz wybory;
• Zastanów się, co może wynikać z każdego Twojego wyboru?
• Jakie konsekwencje się z Twoimi wyborami wiążą?
• Jakie jest ryzyko powrotu do picia/brania? (aby sobie ułatwić określ ryzyko powrotu do picia/brania w skali od 0 do 10)

Ćwiczenie umiejętności nr 1.

Przypomnij sobie proszę decyzje pozornie nieistotną, którą podjąłeś/podjęłaś niedawno albo taką, którą musisz podjąć w niedalekiej przyszłości. Może ona dotyczyć jakiegokolwiek aspektu Twojego życia np.: pracy, odpoczynku, przyjaciół, rodziny. Rozpoznaj, które wybory są bezpieczne, a które stanowią ryzyko napicia się czy wzięcia:

Opisz krótko podejmowaną decyzję: …………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Jakie są Twoje bezpieczne wybory ……………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Opisz Twoje ryzykowne wybory ……………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ćwiczenie umiejętności nr 2.

Napisz szczegółowy plan działania, który pomoże Ci poradzić sobie w ryzykownej sytuacji czyli sytuacji zagrażającej abstynencji

1. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

• ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

• ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

• ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………